Senin, 25 November 2013

Silsilah Dewa Dalam Seni Budaya Wayang

Silsilahe Sang Hyang Wenang (bahasa jawa)

Silsilahe Sang Hyang Wenang manut crita pedhalangan: Kangjeng Nabi Adam nggarwa Siti Hawa, peputra Kangjeng Nabi Sis. Kangjeng Nabi Sis nggarwa Dewi Mulat (widadari saka swarga), peputra loro, yaiku:
1.  Sayid Anwas, banjur nurunake para nabi sapiturute, sinebut sejarah panengen.
2. Sayid Anwar, sawise jinurung sasedyane, bisa dadi manungsa digdaya, bebisik Sang Hyang Nurcahya, kang nurunake para dewa.

Sang Hyang Nurcahya nggarwa Dewi Rini, putrane Prabu Nuradi, ratuning jim ing pulo Maldewa, peputra siji, bebisik Sang Hyang Nurrasa. Sang Hyang Nurrasa nggarwa Dewi Sarwati, putrane Prabu Warangin, ratuning jim ing pulo Darma, peputra telu, yaiku: 1). Sang Hyang Darmajaka (Sang Hyang Purba), 2). Sang Hyang Wenang (Sang Hyang Wisesa). 3). Sang Hyang Taya (Sang Hyang Wasesa). Dewa telu iku kang mencarake para dewa, para nata, para satriya sepepadhane, kang sabanjure kanggo carita lakon ringgit purwa.

Sawijining dina, Sang Hyang Wenang menggalih surasane Pustakadarya, njalari kepencut marang lelakone ingkang eyang Sang Hyang Nurcahya, satemah banjur sengsem ulah tapa brata. Awit saka iku, Sang Hyang Wenang banjur nganglang jagad, saenggon –enggon tarak brata matiraga, ora beda karo ingkang eyang Sang Hyang Nurcahya. Wasanane Sang Hyang Wenang akaghyangan ing puncake Gunung Tunggal ing Pulo Dewa, nyipta kahyangan kang luwih dening endah, sinebut Ondar –andir Bawana. Bareng olehe akahyangan ana ing puncake Gunung Tunggal wis 300 taun lawase, para ratuning jim sakawulane akeh kang padha ngidhep marang Sang Hyang Wenang. Sawijining dina, Sang Hyang Wenang dilurugi Prabu Ari ratu ing Keling, sabaline. Nganti sawatara suwene Prabu Ari ngadu guna kasantikan lumawan Sang Hyang Wenang. Nanging wasanane Prabu Ari kasoran, banjur nungkul sarta ngidhep marang Sang Hyang Wenang. Putrane putri Prabu Ari kang sesilih Dewi Saoti kagarwa Sang Hyang Wenang, peputra telu, yaiku:

1.    
Sang Hyang Tunggal.
2.     Sang Hyang Ening.
3.     Dewi Yati (Suyati).



















Catetan: menawi gambar lan penulisan punika kados mboten sami, nyuwun maklum...
sumber : rangkuman berbagai media seni budaya wayang Indonesia

Nama Dewa Pewayangan

Batara-Batari Dalam Pewayangan

Batara-Batari (Dewa-Dewi) dalam pewayangan merupakan Dewa-Dewi yang muncul dalam mitologi agama Hindu di India, dan diadaptasi oleh budaya Jawa. Dewa dalam budaya Jawa disebut sebagai Batara (pria) atau Batari (perempuan). Menurut cerita R.A. Kosasih, kehidupan berawal dari Adam dan Hawa, kemudian dia menurunkan Nabi Sis, lalu menurunkan Anwar yang nantinya menurunkan para Hyang. Lalu menurunkan Hyang Nur Cahya, bertempat tinggal di puncak gunung Mahameru. Hyang Nur Cahya menurunkan Nurasa, lalu menurunkan Hyang Wenang, lalu Hyang Tunggal dan berikutnya terciptalah dewata.

1. Sang Hyang Adhama
2. Sang Hyang Sita
3. Sang Hyang Nurcahya
4. Sang Hyang Nurrasa
5. Sang Hyang Wenang
6. Sang Hyang Tunggal & Dewi Wardani
7. Sang Hyang Parang

Batara Generasi Awal

Generasi awal ini terlahir dari bagian telur. Menurut R.A. Kosasih, urutannya dimulai dari Ismaya, Antaga, Manikmaya. Hanya kepada Manikmayalah Keturunan berikutnya di teruskan.
    Sang Hyang Antaga, berasal dari kulit telur. Merasa dirinya lebih penting dari ketiganya, dia beradu ilmu dan sempat kalah. Tidak terima kekalahannya, dia menantang saudaranya beradu ilmu terakhir yaitu menelan gunung tetapi dia gagal dan berakibat dirinya seperti sekarang. Antaga kemudian diberikan nama Togog. Diberikan tugas untuk berada di sisi kejahatan dan mengembalikannya kesisi yang benar. 
    Sang Hyang Manikmaya, berasal dari kuning telur. Yang menjadi pemimpin dan bapak para batara-batara selanjutnya. Gelarnya banyak salah satunya batara Guru. 
    Sang Hyang Ismaya, berasal dari putih telur yang nantinya akan menjadi Semar. Merasa sombong dengan kekuatannya, dia beradu ilmu dengan Antaga dan akhirnya dirinya terkena kutukan menjadi bentuk Semar seperti sekarang. 

    Walaupun dalam kehidupan nantinya mereka akan berpisah dan mengabdi pada orang yang berbeda, tetapi mereka memiliki satu tugas penting yaitu menjaga keseimbangan dunia. Di masa depan akan banyak muncul ketidakseimbangan dunia seperti ulah Rahwana hingga perang Mahabaratha, tetapi semua itu adalah sebuah proses keseimbangan dunia yang sudah diatur.
Sang Hyang Tunggal

Sang Hyang Tunggal adalah suami dari Dewi Wiranti putri dari Sang Hyang Rekatatama. Serta ayah dari Batara Ismaya (Semar), Batara Antaga (Togog) dan Batara Manikmaya (Bathara Guru). 

Pada episode Dewa Ruci, dia muncul sebagai Dewa Ruci dan bertemu Bima di dasar Laut Selatan. Bentuk wayangnya (dalam wayang kulit) termasuk kecil, seukuran wayang kulit tokoh-tokoh perempuan. Tokoh ini jarang dimainkan dalam pertunjukkan wayang kulit, karena episode yang memunculkannya memang sangat sedikit. Konon tidak sembarang dalang berani memainkan tokoh ini. Sang Hyang Tunggal adalah anak dari Sang Hyang Wenang.

Kisah mistis perjalanan batin yang dialami oleh Bima sehingga bertemu dengan Sang Hyang Tunggal dalam Dewa Ruci sangat baik untuk diambil pelajarannya.

Keturunan Batara Guru dengan Dewi Uma: 

1. Batara Sambu
2. Batara Bayu
3. Batara Brahma
4. Batara Indra
5. Batara Wisnu
6. Batara Ganesha
7. Batara Kala
8. Raden Anoman





Nguri-Uri seni Budaya Jawa gendhing Favorit